پهنه بندی گردشگری متکی به طبیعت مبتنی بر معیارهای محیط زیستی: مطالعۀ موردی شهرستان خاتم، استان یزد

گردشگری به مثابۀ صنعتی روبه رشد، به ویژه در کشورهای در حال توسعه، به توجه خاص نیاز دارد. طی چند دهۀ اخیر، گردشگری متکی به طبیعت بیشترین رشد را در بین شاخه های گوناگون این صنعت داشته است و پیش بینی می شود این رشد با سرعت بیشتری ادامه یابد. تقاضا برای گردشگری در طبیعت برنامه ریزی همه جانبه و توجه به محیط زیست و جلوگیری از تخریب آن را ضروری ساخته است. هدف تحقیق حاضر برنامه ریزی گردشگری متکی به طبیعت در مناطق بیابانی و نیمه بیابانی کشور است و شهرستان خاتم در جنوب استان یزد برای این تحقیق انتخاب شد. در گام نخست این تحقیق، از تجربیات جهانی و مطالعات داخلی برای دستیابی به مجموعه ای از معیارهای گزینش عرصه های طبیعت گردی استفاده شد. جمع بندی مطالعات فوق و تعیین معیارهای گزینش عرصه های طبیعت گردی در مناطق خشک و بیابانی با استفاده از روش دلفی انجام شد. این تلاش به معرفی 11 معیار و 29 زیرمعیار انجامید که هر معیار با تعیین درجۀ اهمیت و درصد اهمیت وزن دهی و اولویت بندی شد. هر معیار می توانست با یک تا چهار زیرمعیار و هر زیرمعیار با یک شاخص اندازه گیری و نقشه سازی شود. برای تعیین اقلیم آسایش گردشگری و محدودیت زمانی از زیرمعیارهای مربوط به اقلیم استفاده شد. برای زیرمعیارهای مکانی در محیط gis نقشه های موضوعی تهیه شد و، با استفاده از روش ارزیابی چندمعیارۀ مکانی (smce) برای گزینش مکان های مناسب گردشگری طبیعی، چهار پهنۀ مناسب در منطقۀ مورد مطالعه شناسایی شدند. در مجموع، چهار پهنه با مساحتی برابر با 17 هزار و 278 هکتار، حدود 5 درصد منطقۀ مورد مطالعه، برای توسعۀ گردشگری طبیعی تعیین شدند. پهنه های فوق با روش topsis و با تعیین فاصله با گزینۀ ایده آل فرضی و با استفاده از زیرمعیارهای مؤثر بر کیفیت گردشگری طبیعی اولویت بندی شدند. به این ترتیب، کوچک ترین پهنه بالاترین اولویت را به خود اختصاص داد. در این تحقیق، محدودیت حاکم بر فعالیت های گردشگری با پرسش از گردشگران متقاضی تفرج بیابانی تعیین و برای پهنه های منطقه در چارچوب گردشگری پایدار بیابانی توصیه شد.